Ubistvo hodže Ibrahima (Ličine) Mekića (1888-1947) – predsjednika opštine Korita

Hodža Ibrahim (Ličina) Mekić (1888-1947)

Piše: Dr. Harun Crnovršanin

Hodža Ibrahim (Ličina) Mekić rođen je 1888. godine u selu Korita od oca Mehmeda-Meda Ličine i majke Like. Osnovno vjersko obrazovanje (mekteb) završio je u rodnom selu a medresu u Đakovici na Kosovu. Nakon završetka školovanja, pored bosanskog, tečno je govorio još četiri jezika: arapski, turski, persijski i albanski

Mladi Ibrahim odlazi na odsluženje vojnog roka (turski asker) u Kumanovo, današnja Sjeverna Makedonija. Ibrahim je živio u periodu kada Osmanlijsko carstvo doživljava slom u posljednjim provincijama: Sandžaku, Kosovu i Makedoniji, i kada se bošnjački i albanski narod odjednom našao u veoma teškoj i opasnoj situaciji. Turska, koja je bila zaštitnica balkanskih muslimana, biva poražena od udruženih pravoslavnih država u Prvom balakanskom ratu 1912. godine.

Sandžački muslimani ostaju na milost i nemilost pravoslavnih komšija (Srba i Crnogoraca) koji su pobijedili u ovom ratu. Sandžak se komada na dva dijela a nad bošnjačkim stanovništvom nova vlast, na samom početku, sprovodi akcije masovnog ubijanja, pokrštavanja i protjerivanja. To je bilo posebno izraženo u plavsko-gusinjskom, bjelopoljskom, beranskom i rožajskom srezu.

Veliku tragediju doživjela su i bošnjačka sela na Pešteri, u sjeničkom srezu, gdje su se sastale srpska i crnogorska vojska. U pogromaškim akcijama sakupljanja oružja po muslimanskim selima od strane crnogorske vojske stradaju sljedeća sela bjelopoljskog i sjeničkog sreza: Debelj, Požeginja, Grgaje, Goševo, Višnjevo, Sjeničke Bare, Trijebinje, Zaboj, Crvene Lokve, Doliće, Ugao Korita i Šipovice. Samo u Koritima, rodnom selu Ibrahima Ličine, ubijeno je 58 muškaraca i dvije žene. Među ubijenima bila su i četiri Ibrahimova brata: Redžep, Murat, Ahmed i Džafer. Prva dvojica Redžep i Murat, bili su čauši (narednici) u turskoj vojsci. Redžep je bio starješina na topovima i u narodu bjelopoljskog i beranskog kraja ostao je upamćen jer je Crnogorcima pružio žestok otpor prilikom njihovog napada na Berane 1909. godine. Tada je Redžep iznio topove na brdo Jasikovac, iznad Berana, odakle je pucao na Crnogorce i zaustavio njihov ulazak u ovu varoš.

Dok je crnogorska vojska u jesen 1912. godine harala po Bihoru i na Pešteri, Ibrahim Ličina se nalazio u turskom askeru u Makedoniji boreći se protiv srpske vojske. Nakon poraza Turske u ovom ratu, Ibrahim se vraća u svoje rodno selo gdje zatiče udovice i žene svoje braće i njihovu djecu siročad. Na Ibrahimova pleća pada veliki teret da se brine o svima njima. Familija Ličina je ostala bez imovine i bilo kakvih materijalnih sredstava za život, jer su Crnogorci svu stoku opljačkali i njihove kuće popalili.

Dolaskom Austro-Ugarske u Sandžak 1914. godine, Bošnjaci su djelimično odahnuli, jer je teror nad njima bio prekinut za neko vrijeme. U to vrijeme hodža Ibrahim dolazi za imama u selo Korita, da bi nakon izvjesnog vremena bio postavljen za imama u selo Hazane. Ovu dužnost će kasnije obavljati u svojim Koritima. Nakon 1918. godine, u novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, Ibrahim Ličina, zbog opasnosti od istrebljenja plemena Ličina od nove vlasti, mijenja prezime u Mekić, kako bi zavarao neprijatelja koji je htio da zatre ovo ponosno i hrabro pleme.

Vremenom je ugled Ibrahima (Ličine) Mekića porastao u Bjelopoljskom srezu, pa ga narod Koritske opštine predlaže za predsjednika na opštinskim izborima 1933. godine. Iako su Bošnjaci činili većinu u ovom dijelu Sandžaka, koji je 1912. zauzela Crna Gora, u njih se uvukao strah od nove crnogorske vlasti. U Bjelopoljskom srezu koji je brojao 11 opština, u 8 opština su, na mjesto predsjednika, došli Crnogorci!

Bošnjaci ovog sreza su došli na vlast u samo tri opštine i to: u Koritima –Ibrahim Mekić, u Zatonu –Hasan Hajdarpašić i u Loznoj- Jusuf-beg Ćorović. Na narednim izborima Na parlamentarnim izborima održanim 05. maja 1935. godine iz bjelopoljskog sreza je za poslanika izabran Sava Mikić. Na ovim izborima je bilo mnogo nepravilnosti počev od prijetnji, do ucjena i falsifikata od strane policije. Nakon tri godine (1938.) ponovo se održavaju opštinski izbori na kojima Bošnjaci dobijaju vlast u „samo“ dvije opštine Bjelopoljskog sreza i to u Koritima i u Loznoj, dok je u Zatonu izabran Milan Bandović, koji će u Drugom svjetskom ratu postati komandant četničkog bataljona iz Zatona.

U to vrijeme predsjednik najveće bošnjačke stranke (Jugoslovenske Muslimanske Organizacije-JMO) bio je dr. Mehmed Spaho koji je morao da uđe u koaliciju sa vladajućom Jugoslovesnkom radikalnom zajednicom koju je predvodio general Milan Stojadinović.

ATENTAT NA HODŽU IBRAHIMA MEKIĆA (1938.)

Crnogorci nisu mogli da se pomire sa tim da Bošnjaci imaju vlast čak ni u ove dvije opštine pa su nastojali da ih na svaki način uklone. Kao što su 1934.godine likvidirali čuvenog Galjana Kršića iz Petnjice, tako su 1938. godine, isti Crnogorci pokušali da, iz zasjede, ubiju i hodžu Ibrahima Mekića.

Jednom prilikom hodža Ibrahim se vraćao iz Bijelog Polja u Korita. Sa njim je bio i njegov veliki prijatelj Šemo Sijarić. Prolazeći kroz selo Boljhaninu, u blizini Stankove kuće, bila mu je postavljena zasjeda (busija). Ovaj zadatak je bio povjeren zloglasnom crnogorskom komitašu Velizaru Zečeviću i njegovom pratiocu Mihajlu Božoviću. Odjeknuo je prvi pucanj, i tom prilikom, Allahovom voljom; ne ubiše hodžu već njegovog konja. I drugi metak je promašio Ibrahima, ali je ranio Šema Sijarića koji je bio pored hodže.

DRUGI SVJETSKI RAT I ORGANIZOVANJE BJELOPOLJSKIH BOŠNJAKA

Bošnjački prvaci Bjelopoljskog sreza su znali šta im komšije misle, pa su u toku Drugog svjetskog rata (1941-1945) dali sve od sebe da se što bolje organizuju i odbrane svoj narod. Između njemačkih i italijanskih smnaga je postavljena demarkaciona linija (linija razgraničenja) tako da je Bijelo Polje pripalo italijanskoj okupacionoj zoni. Nakon propasti partizanskog ustanka u Crnoj Gori, četnički pokret naglo jača. Italijanski okupator je imao blagonaklon stav prema četnicima Draže Mihailovića koje je u Limskoj dolini predvodio najodaniji Draži komandant Pavle Đurišić. Četnici su za sveti cilj postavili istrebljenje Bošnjaka iz Sandžaka i Bosne i Hercegovine.

Početkom avgusta 1941. godine četnici napadaju Sjeničke Bare, Borišiće i Ugrinac. Bošnjačke kuće su popaljene i opljačkane a desetak civila je ubijeno.Ovu akciju je predvodio četnički zlikovac Rade Korda koji je prije rata bio sluga kod poznatih begova Ćorovića. Zbog ove i sličnih akcija kod bošnjačkog stanovništva Bjelopoljskog i Sjeničkog sreza je zavladala zabrinutost. Najistaknutiji Bošnjaci ovog sreza: Ćazim Sijarić, hodža Ibrahim Mekić i hodža Jonuz-Nuzo Idrizović organizovali su tri značajna narodna zbora na kojima su pozvali Bošnjake Bjelopoljskog sreza da se svim snagama suprotstave četničkim napadima.

-Prvi narodni zbor je održan u selu Godijevu krajem jula 1941. godine. Međutim, nakon ovog zbora četnici su 02. avgusta 1941. napali na selo Ličine i Korita. Tom prilikom su zapalili kuću hodže Mekića i još nekoliko kuća a narod natjerali u zbijeg. Zapaljena je i seoska džamija po drugi put. Prvi put je zapalila crnogorska vojska u jesen 1912. godine.

-Drugi zbor je održan je u Gornjem Bihoru, u selu Bor u Petnjičkoj opštini.

–Treći najkonkretniji zbor održan je u selu Sipanje u Koritskoj opštini, gdje je organizovana Muslimanska milicija sastavljena od seljaka- dobrovoljaca kako bi štitili svoja sela, svoje živote i imovinu o četničkih napada. Za njenog komandanta je izabran Ćazim Sijarić. Ćazimovi prvi saradnici na početku bili su Vehbo Bučan i Galjan Lukač, a kasnije su, na mjesto Ćazimovih pomoćnika, postavljeni Avdulah Sijarić i Smajo Trubljanin.

Bjelopoljska muslimanska milicija bila je sastavljena od čvrstih i odabranih ljudi koji su bili spremni da na svaki četnički napad odgovore protivnapadom. Tako su krajem oktobra 1941. Izveli napad na zloglasno selo Pećarsku gdje su ubili nekoliko četnika. Taj napad je izvršen sa ciljem da se u tom selu likvidiraju četnici koji su bili odgovorni za pljačku i paljenje muslimanskih sela u Borišiću i Sjeničkim Barama. Međutim, u velikoj četničkoj ofanzivi izvedenoj uoči i na Badnji dan 06. januara 1943. godine stradaju skoro sva sela Bjelopoljskog sreza. Kratka ali ogorčena bitka vodila se u samom selu Korita. Na čelu odbrane nalazio se hodža Ibrahim Mekić sa svojim sunom Šefkijom i sinovcem Mehmedom. I pored žestokog otpora, srbijanski četnici su prodrli u Korita i zapalili veliki broj kuća. Kada su borci muslimanske milicije iz susjednog Gornjeg Bihora (Petnjička opština) vidjeli da Korita gore pohitali su u pomoć. Tada je Salko Škrijelj iz Dašće Rijeke organizovao Bihorce i krenuo u susret četnicima. Oni su došli na Lađevac odakle su imali pregled sela bjelopoljskog kraja. Pošto su vidjeli da Korita gore a da je Goduša još sačuvana, okrenuli su kršima prema Goduši. Četnici su na Sipanju gomilali opljačkanu stoku. Salkovi borci su ih opkolili i zapucali sa svih strana. Nakon dva sahata naizmjenične pucnjave četnici su noći pobjegli preko rijeke Lim. Tako je odbijen četnički napad sa sjeverne strane Gornjeg Bihora, čime je osujećena namjera da se srbijanski četnici Vojislava Lukačevića spoje sa crnogorskim četnicima Pavla Đurišića koji su se nalazili u selu Polica kod Petnjice.

Familija Ibrahima Mekića se u Korita vratila nakon četiri mjeseca, kada je ojačana milicija Ćazima Sijarića krenula u protivofanzivu na Đurišićeve četnike u maju 1943. godine. Hodža Mekić je ostao u svom selu do kraja rata. Kada su nakon velikih partizanskih ofanziva razbijene jedinice muslimanske milicije u cijelom Sandžaku, sjenički prvak Hasan-aga Zvizdić, koji nije vjerovao partizanima, poziva hodžu Mekića da sa njim krene put Albanije. Hodža je došao u Peć da se nađe sa Hasanom, ali ga nije našao kako su se dogovorili je rsu u to vrijeme bile velike kontrole na Kosovu pa je i susret izostao. Ibrahim se iz Peći vratio u Korita misleći da ga komunističke vlasti neće dirati, jer on nije imao krvave ruke.

Međutim, kako navodi Faik Mekić iz Novog Pazara: “Čim se Ibrahim vratio u rodno Korita, novim, partizanskim vlastima ga izdaje Ćerim Balić“. Bjelopoljska OZNA/UDBA je brzo reagovala. Tako je 15. marta 1945. poslata partizanska četa na čelu sa Vukmanom Jočićem i Vojislavom Radonjićem koja je opkolila Korita i zarobila hodžu Ibrahima Mekića, njegovog sina Šefkiju i sinovca Mehmeda. Svu trojicu su vezali i poveli u pravcu Bijelog Polja. Uzput su ih razdvojili i hodžinog sinovca Mehmeda, nedaleko od sela Šipovice, ubijaju na zvjerski način. Partizani ga ubijaju sa leđa, ispalivši mu rafal u potiljak! Mehmedov mozak je bio prosut po putu, tako da ga je kasnije majka jedva prepoznala i ubrzo od tuge za sinom umrla.

Svedok njegovog ubistva bio je Idriz Međedović koji je kasnije ispričao kako je Mehmed ubijen. Hodža Ibrahim je sproveden u Pljevlja sa sinom Šefkijom koga su nakon mjesec dana pustili kući, dok njegovog oca prebacuju iz Pljevalja u berane, a iz Berana u Podgoricu, gdje je osuđen na zatvorsku kaznu od 15 godina.

Komunistički sud ga je proglasio političkim krivcem pod optužbom da je radio na pripajanju Sandžaka Albaniji. Slične optužbe pripisane su i drugim bošnjačkim prvacima kako bi ih što više osudili i na kraju likvidirali. Međutim. Hodža je uložio žalbu na ovu presudu smatrajući sebe nevinim, ali na presudu se žalio i javni tužilac tako da je Vrhovni sud prihvatio žalbu tužioca koji je tražio smrtnu kaznu za hodžu Mekića. Hodža se žalio i predsjedniku Josipu Brozu-Titu ali je on žalbu odbio.

Smrtna kazna nad Ibrahimom hodžom Mekićem izvršena je 27. marta 1947. godine u Podgorici (bivšem Titograd). Prije nego što će ga pogubiti on je kao posljednju želju tražio da mu se dozvoli da se halali sa zatvorenicima koji su gledali sa prozora svojih ćelija. Ubijen je na mjestu zvanom „Izabela“. Poslije izvršene smrtne kazne hodžini sinovi su tražili da im se omogući da njegovo tijelo prenesu u rodno selo Korita i tamo ga ukopaju. Komunistička vlast je odbila njihovu molbu. Nakon kraćeg vremena na ovom mjestu su počele da se grade kuće tako da nikada nije ustanovljeno gdje je hodža pokopan. Taktika nove komunističke, bezbožničke, vlasti, kako bi zauvijek sakrila svoje krvave tragove, da na grobovima ubijenih Bošnjaka podiže naselja. Isti je slučaj i u Novom Pazaru gdje je, na masovnim grobnicama, u naselju Hadžet, podignuto stambeno naselje.

NAKON RATA KOMUNISTIČKA VLAST PROGONI HODŽINU FAMILIJU

Hodžina porodica, sinovi, sinovci i sestrići bili su stalno na udaru komunističkog režima. Nakon njegove likvidacije na red je došao i sin Šefkija koga su optužili da je pobio Drobnjake u planini Ostronoši. Osudili su ga na 10 godina robije koje je odležao u zloglasnom zatvoru Spužu kod Podgorice od 1949. do 1958. godine. Hodžinog drugog sina Faika također lažno optužuju da je prilikom partizanskog napada na Korita u maju 1944. godine ubio izvjesnog Šljivića. Tada je Faik bio maloljetan ali cilj nove vlasti bio je da se unište svi članovi hodžine familije. Međutim, sud nije imao dokaza da je Faik ubio tog partizana pa ga je, nakon 11 mjeseci odležanog pritvora pustio kući. Mladi Faik je morao da izdržava porodice svoje braće- ubijenog Mehmeda i osuđenog Šefkije. Nakon što su unesrećili trojicu hodžinih sinova, komunisti ubijaju i hapse i njegove sestriće. Tako je tragično završio i Smajo Smakić, brat čuvenog Bejta Smakića, proslavljenog borca Ćazimove milicije. Partizani su Smaja zarobili u selu Korita i istog dana ga, vezanog, sproveli u pravcu Bijelog Polja. Smajo je na sebi imao fes sa polumjesecom i zvijezdom i hrabro se držao. To je strahovito naljutilo vođu partizanske jedinice Radovana Meštera koji je u mjestu Mrčanje, po kratkom postupku, bez ikakvog saslušanja, likvidirao Smaja Smakića. Na tešku robiju su također bili osuđeni i Delija i Zito Mehović, sinovi druge hodžine sestre Džemile.